Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân

 THUẬT XEM TƯỚNG

Nước Kinh có người xem tướng giỏi nói câu nào trúng câu ấy. Trong nước xa gần đâu cũng biết tiếng.

Vua Trang Vương thấy thế, vòi lại hỏi:

Nhà ngươi dùng thuật gì mà xem tướng giỏi như thế?

Người xem tướng thưa rằng:

Thần không có thuật gì lạ cả. Thần chỉ xem bạn người ta mà biết được người ta hay, hay dở. Như thần xem cho thường dân, mà thấy chơi với những người bạn hiếu, đễ, thuần, cẩn, biết giữ phép nước, thì thần đoán người dân ấy là người hay, thân tất một ngày một vẻ vang, nhà tất một ngày một thịnh vượng.

Như thần xem cho quan lại, mà thấy chơi với những bạn thành, tín, có phẩm hạnh, thích điều phải thì thần đoán cho ông quan ấy là người tốt, làm quan tất mỗi ngày một cao thăng, giúp vua tất mỗi ngày một ích lợi.

Như thần xem cho vua chúa, mà thấy quan gần có lắm người hiền, quan xa có lắm người trung, lúc có lỗi, nhiều người can ngăn, thì thần đoán là ông vua giỏi, vua tất mỗi ngày một tôn trọng, nước tất mỗi ngày một trị yên, thiên hạ tất mỗi ngày một qui phục... Thần quả không có thuật gì lạ, chỉ xem người mà biết được người hay, hay dở.

Vua Trang Vương cho nói là phải. Bấy giờ kíp thu dùng những người tài giỏi, sau nước Sở thành cường thịnh nhất đời Chiến quốc.

LÃ THỊ XUÂN THU

GIẢI NGHĨA

- Nước Kinh: xem bài số 29.

- Hiếu, đễ, thuần, cẩn: hiếu: ăn ở hết lòng với cha mẹ; đễ: kính thuận với bậc huynh trưởng; thuần: chân thật tự nhiên; cẩn: châu chi không cẩu thả.

- Thân: Chính minh đối với nhà, với nước.

- Cao thăng: lên cao.

- Quan gần: quan tại Triều, ở gần vua.

- Quan xa: quan ở cách tỉnh và kinh đô cùng chỗ biên thuỳ.

- Chiến quốc: thời đại về cuối đời nhà Chu 425 - 249 tr. Th. Ch. các nước hay đánh (chiến) nhau, có bảy nước mạnh là: Tần, Sở, Yên, Tề, Hàn, Triệu, Nguy.

LỜI BÀN

Đại ý bài này cốt nói làm bạn với ai, thì rồi giống người ấy, làm bạn với người hay, thì thành hay, làm bạn với người dở, thì hoá dở, cũng như những câu phương ngôn của ta; “Gần mực thì đen, gần đèn thi rạng”, “ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”. Cái thuật xem tướng đây thực ám hợp với câu ngạn ngữ tây: “Dis-moi qui tu hantes, je te dirai qui tu es" nghĩa là; anh nói anh chơi với ai, thì tôi nói được anh là người thế nào.