Chuyện Xưa Tích Cũ - Truyện con chó đá

TRUYỆN CON CHÓ ĐÁ
Sơn Nam & Tô Nguyệt Đình

Thuở xưa, có một anh học trò, mỗi ngày đi đến nhà thầy, phải ngang qua một nơi có con chó đá. Lạ một điều, ai đi qua thì con chó cũng trơ trơ, chỉ có anh học trò mỗi lần đi đến thì con chó nhổm dậy tỏ vẻ mừng rỡ. Anh học trò không khỏi lấy làm lạ, lần kia anh liền dừng lại hỏi con cho đá rằng: -Người qua lại ở đây cũng đông, sao các người khác mày không mừng, chỉ riêng có một mình tao thì mày mừng là tại cớ chi? Con chó đá đáp rằng: -Khoa này bao nhiêu người kia, chẳng có ai đỗ đạt cả, chỉ có mình cậu thi đỗ, số trời đã định nên tôi mừng cho cậu vậy. Anh học trò nghe nói vậy rất mừng, lúc về nhà kể chuyện lại cho cha mẹ nghe. Từ đó, người cha bỗng lên mặt kiêu căng, phách lối bắt nạt mọi người. Có lần người cha dắt trâu bò ra đồng cày ruộng, thả trâu cho dẫm lên mạ của người làng. Người ta nói, ông ta không thèm đáp. Hôm sau, đem thêm trâu ra dẫm be bét cả ruộng của người ta. Chủ ruộng lấy làm bất mãn phiền hà, thì người cha trợ mắt múa chân tay đe dọa: -Coi chừng, khoa này con ông thi đỗ thì bây sẽ biết tay ông. Chủ ruộng nghe vậy thì hoang mang, lo lắng nên phải chịu lép mọi bề. Hôm sau, anh học trò đi qua chỗ con chó đá thì không thấy nó nhổm dậy vẫy đuôi mừng nữa. Lúc quay về nó cũng không mừng. Anh học trò ngạc nhiên hỏi con chó: -Mọi lần tao qua đây thấy mày mừng, cớ sao bữa nay mày không mừng, tao có làm điều chi không hay chăng? Con chó đáp rằng: -Việc này hổng phải tại cậu mà tại cha của cậu lên mặt hống hách, bắt nạt đầu này, ức hiếp đầu kia, cho trâu phá ruộng mạ của người ta còn lên giọng hăm dọa, nên Thiên Tào bôi sổ cậu rồi, khoa này cậu không đỗ đâu, như vậy tôi còn mừng cậu làm gì nữa. Anh học trò nghe con chó đá nói vậy thì buồn bã ra về thuật chuyện cho cha mẹ nghe. Người cha lấy làm hối hận, từ đó không lên mặt hống hách nữa. Riêng anh học trò, khoa đó vào thi mặc dầu học giỏi và cố gắng anh vẫn không đỗ. Lòng lấy làm buồn vác lều chiếu trở về đợi khoa sau. Kho sau và khoa sau nữa anh đều thi rớt, cha mẹ anh bấy giờ mới biết lẽ trời chí công, nên hết lòng tu nhân tích đức, ăn ở rất tử tế với tất cả mọi người. Một hôm, anh học trò đi ngang qua chỗ con chó đá, con chó bỗng nhổm dậy mừng rỡ nhìn anh. Anh chưa hỏi gì thì con chó đã lên tiếng: -Bấy lâu cha cậu biết ăn năn sửa mình làm điều thiện, nên Thiên Tào đã ghi tên cậu vào sổ tân khoa, tôi mừng cho cậu. Quả nhiên, khoa thi đó, anh học trò đậu đầu, lúc trở về làng được đón rước linh đình, lúc qua chỗ con chó đá, thì con chó biến đi đâu mất.