Chuyện Xưa Tích Cũ - Bà huyện Thủy Đường

BÀ HUYỆN THỦY ĐƯỜNG Sơn Nam & Tô Nguyệt Đình

Ở vùng Bắc Ninh, có cô gái đẹp ở làng Cách Bi về sau lấy ông cử nhân Nguyễn Hanh, giữ chức tri huyện Thủy Đường. Từ đó người ta gọi cô gái là bà Huyện Thủy Đường. Bà ăn ở với chồng rất hòa thuận, khi sanh được đứa con trai vừa bảy tháng thì ông Huyện qua đời. Bà Huyện tuy còn trẻ nhưng quyết thờ chồng ở vậy nuôi con. Trong làng có gã lý trưởng thuộc đám cường hào ác bá, thấy bà Huyện trẻ đẹp góa bụa thì động tình, tìm đủ lời ngon ngọt để ve vãn. Muốn được yên thân nuôi con, bà Huyện dùng những lời khôn khéo chối từ. Một hôm, bà Huyện có chuyện phải ra ngoài, gã lý trường háo sắc kia liền nom theo, rồi thừa lúc xuất kỳ bất ý nhảy ra ôm đại bà toan làm chuyện tồi bại. Bà vừa vùng vẫy, vừa bảo gã lý trưởng rằng: Hãy buông tha cho bà về, chờ làm lễ đoạn tang chồng, bà sẽ tính chuyên nợ duyên. Gã lý trưởng tin lời. Bà thoát nạn trở về nhà bày lễ cúng tế linh đình, mời hết họ hàng thân thích đến để chứng kiến cuộc lễ. Gã lý trưởng háo sắc kia cũng mò tới nhà, lòng mừng khấp khởi, tưởng rằng bà thiệt tình thực hiện lời hứa với gã. Cúng tế, tạ tội với chồng xong, bà cầm dao chỉ vào mặt gã lý trưởng háo sắc, hài tội lăng nhục bà ở giữa đường. Bà nói lúc đó bà không muốn chết là vì muốn tạ lỗi với chồng và vì cần phải gởi gắm con thơ với họ hàng làng nước. Nói đoạn bà cầm dao chặt cánh tay, bị tên lý trưởng nắm được, và đâm họng tự tử trước mặt mọi người. Thấy gương tiết liệt của bà như vậy, ai cũng xót thương, cảm động và mến phục. Đứa con trai của bà là Nguyễn Cao, sau lớn lên, tư chất thông minh, học hành siêng năng, thầy bạn, xóm làng đều yêu mến. Khi đi thi được đỗ làm quan. Còn tên cường hào kia thì bị người làng bắt trói giải lên quan trị tội.