Chuyện Xưa Tích Cũ - Chim bắt cô trói cột

CHIM BẮT CÔ TRÓI CỘT
Sơn Nam & Tô Nguyệt Đình

Vào đời Hồng Đức nhà Lê, tại tỉnh Thái Nguyên có một ông phú hộ tính tình không được rộng rãi lắm. Ông có năm trâu, giao cho một lực điền chăn giữ không phải vì ông có hảo ý, mà vì muốn bòn công người lực điền, giữ trâu không công. Lúc ông phú hộ chết, ông để lại cho cô con gái nhiều ruộng đất và bầy trâu này. Rất tiếc là cô gái không biết đích xác bầy trâu mấy con. Cô có tính keo kiệt cũng như cha và hay nghi kỵ người này, người kia có ý ăn xới bớt gia tài của cô. Vì vậy khi tới nhà anh lực điền đòi trâu về, cô ta không khỏi rình mò hỏi han từng chút. Chiều hôm đó, cô tới nhà anh lực điền, đúng vào lúc anh này từ ngoài đồng đuổi trâu về. Nhìn vào chuồng trâu, cô gái bỗng ngạc nhiên vì có những sáu cột mà năm trâu thôi. Lẽ tự nhiên cô nghi ngờ anh lực điền biết cô tới đem trâu về, nên giấu bớt một con, cô ta liền hạch hỏi ngay anh lực điền một con trâu còn thiếu. Anh lực điền vốn thật thà bảo rằng trước kia ông phú hộ chỉ giao cho anh giữ có năm con trâu chứ không phải sáu. Anh nói thế nào cô gái cũng nhất định không tin, viện cớ sáu cột phải sáu trâu chứ không lý nào năm trâu được, như vậy anh lực điền giấu bớt một trâu. Anh lực điền thuật rằng trong số sáu cột, vì có một cột mục đi, thành ra mới có sáu cột mà năm trâu. Dầu anh lực điền nói cách nào, cô gái nhất định phải có đủ sáu trâu mới lãnh, bằng không sẽ đưa anh lực điền đến cửa công. Bị nghi oan anh lực điền giận quá nói: -Bắt cô tôi trói vào mới đủ là sáu, chớ làm sao sáu trâu được. Nói xong anh bỏ vào rừng, nghĩ nỗi oan của mình làm sao biện giải, nếu trở về sẽ bị cô gái đưa đến cửa quan, anh liền treo cổ chết trên cành cây để tránh mọi điều phiền phức. Ở nhà, cô gái thấy anh lực điền đi vào rừng rồi mất dạng, cô ta sinh nghi anh lực điền giấu trâu trong rừng, sợ mất của cô liền đi vào rừng tìm kiếm. Rủi trời tối, lại bị lạc, không biết đường trở về, cô lang thang trong rừng sâu, bị bệnh hoạn đói khát mà chết. Nhằm giờ linh, nên cô thành chim thường bay ra lúc ban đêm cất tiếng kêu: “Năm trâu sáu cột.” Còn anh lực điền, lúc chết cũng vẫn ngậm ngùi mối oán hờn, nên cũng hóa thành chim, thường cất tiếng kêu: “Bắt cô trói cột.” Trong miền rừng rậm Thái Nguyên, Bắc Cạn mỗi lúc bóng hoàng hôn xuống, người ở ven rừng thường nghe tiếng chim kêu: “Năm trâu sáu cột.” lập tức tiếng chim khác kêu lên: “Bắt cô trói cột.” Cái lạ là chim “Bắt cô trói cột.”không bao giờ chịu gặp chim “Năm trâu sáu cột.” Hễ chim kia ở đầu rừng thì chim nọ lánh sang cuối rừng để chẳng bao giờ gặp nhau.