Hỏi: Thế nào là hạng người hoa ngữ (pupphabhānī)?
(Bài giảng trong lớp Diệu Pháp, Minh Hạnh chuyển biên)
TT Giác Đẳng giảng: Đức Phật gọi là lời nói như hoa, ở đây dịch là hoa ngữ. Hoa là một kết tinh của thực vật, cây cỏ cho chúng ta những đoá hoa có màu có sắc có hương thơm, mà thường nói đến hoa chúng ta nói cái gì làm đẹp cho đời sống. Thật ra thì, nếu chúng ta đọc kỹ lời của Đức Phật dạy, một lời nói ngược lại với phẫn ngữ là nói như hoa, lời nói của chân thật, hay chúng ta gọi là chân thật ngôn một thứ lời nói có tôn trọng sự thật, có khi lời nói đó lại vụng không phải là lời nói khéo nhưng là một lời nói thật thì bao giờ cũng có giá trị nhất định của nó. Dĩ nhiên, Đức Phật Ngài cũng dạy chúng ta nói đúng sự thật và nói bằng tâm từ, nói đúng thời, nói có lợi ích chứ không phải nhìn một khía cạnh thật mà thôi, nhưng một lời nói thật là lời nói khó nói.
Chúng ta đang sống ở trong một thời đại mà con người thường bị phân chia, đôi lúc do người ta đứng bên này do người ta đứng bên kia người ta không có can đảm nói lên sự thật. Chúng tôi lấy một trường hợp, xã hội Hoa Kỳ là một xã hội tương đối tiến bộ rất nhiều ở trong khả năng tranh biện, nhưng chúng ta thấy những chữ như là "liberal-chủ nghia tự do" người ta đã dán nhãn hiệu cho một thứ đi quá đà là một thứ phá hủy truyền thống cố hữu của xã hội mà trở thành một thứ nhãn hiệu đôi khi trở thành án tử hình đối với các ứng cử viên. Hoặc giả, có một thời nào đó tại Việt Nam khi người ta nói người ta chỉ nói rập khuôn theo chính quyền thôi, mà hễ nói sự thật thì dễ dàng đi học tập cải tạo. Chúng ta cũng thấy con người sống trong gia đình hay trong đạo giáo cũng vậy, nhiều lúc chúng ta đứng trong một phe phái, một bên nào đó và chúng ta không dám nói ra lời nói sự thật. Sự thật nó là đơn giản như vầy, có nhiều khi mình nghe một người nào đó kết án người khác là người xấu xa hoàn toàn thì chúng ta cũng thử ngồi xuống để xét lại coi người đó có hoàn toàn xấu như vậy không. Bà Dorothy Hinshaw nói: ở trong mười trường hợp người ta kết tội một người nào đó là xấu thì có chín trường hợp đó là lời nói phóng đại quá đáng. Cũng như khi chúng ta thích một người nào chúng ta khen người đó thì cũng không hẳn là người đó tốt 100%. Người có trí là người hiểu vấn đề một cách trung thực, thí dụ mình biết rõ người đó tốt thì mình nói tốt mà xấu thì nói xấu, con người của chúng ta hay dễ a dua theo người khác dễ xu hướng theo người khác mà thường thường là chúng ta tự biến mình thành nạn nhân.
Chúng tôi làm trụ trì một ngôi chùa, chúng tôi biết vô số trường hợp những người Phật tử trở thành nạn nhân của những người chia rẽ phe phái, mà thật ra mình không có thì giờ để giải thích, thí dụ như một Phật tử đang đi chùa đang làm việc tốt thì người khác họ đến nói Anh hay chị không nên làm cho cái chùa đó vì chùa đó theo cộng sản hay chùa đó có ông Thầy thế này hay Phật tử thế kia, lời nói làm họ nản lòng, những chuyện đó rất là nhiều. Đôi khi Phật tử đến hỏi chúng tôi vậy chứ trong trường hợp như vậy chúng tôi làm trụ trì thì nên làm cái gì thì thú thật với qúi vị thường khi chúng tôi phải nói rằng mạng ai thì nấy giữ thôi, chúng ta không thể nào thanh minh cho cả thế giới này, chúng ta không thể nào đứng ra bảo vệ cho cả thế giới này, chúng ta chỉ biết rằng có những người họ luôn luôn nhắm vào các đối tượng nhẹ dạ để lôi kéo theo su hướng nào đó.
Thật ra có nhiều người hỏi chúng tôi vậy chứ hiểm họa của chế độ cộng sản là gì? Thì chúng tôi phải nói rằng một hiểm họa lớn của chế độ cộng sản là họ bỏ ra một số tiền khổng lồ cái tư nguyên khổng lồ để làm một bộ máy tuyên truyền và kéo vô số những người rất nhẹ dạ tin vào điều gì. Chúng tôi lấy ví dụ như ở trong những cộng đồng khác như cộng đồng Nhật Bản, Đại Hàn không bị như cộng đồng chúng ta, cộng đồng của chúng ta bị phân hóa rất nhiều bởi bên này và bên kia, phải nói rằng chính sách về lâu về dài của chúng ta không dẫn đến sự đoàn kết như mọi người nghĩ mà nó dẫn đến sự chia rẽ, mà sự chia rẽ nhất thời nó có lợi cho bên này hay bên kia nhưng về lâu dài nó là đại họa cho dân tộc. Qúi vị thấy là người Việt Nam không tin người Việt Nam, có những người họ chống bên này chống bên kia chỉ đơn giản là tại vì họ thấy người đó không giống như mình, không theo mình.
Thì như vậy ở trong thời đại của chúng ta Đức Phật cho biết là thời đại con người có nhiều sân tâm là thời đại làm con người giảm đi trí tuệ. Sân tâm là chúng ta sống ở trong một thời đại mà con người rất dễ dàng bị tác động, người này xấu người kia xấu, mình không thích người này, mình không thích người kia, và lúc nào mình cũng nặng về cái vui cái buồn, mình quên đi những thứ cần thiết. Chúng tôi làm việc Phật sự ví dụ như làm việc trong diễn đàn Phật Pháp như là rơom Phật Pháp Buddhadhamma hay ở trong một ngôi chùa thì thấy rằng tất cả những người làm việc họ đều là những người rất tốt rất thiện chí, nhưng mà sao những người tốt đó họ không có thể nào thoải mái hoàn toàn với người tốt? Thật ra chúng ta biết ai cũng có đụng chạm với nhau và sự đụng chạm của con người khiến người ta binh vực nhau, người ta lôi kéo bè phái và từ từ họ bôi tro trét trấu lên người nào đó thì người đó phải chịu là xấu hoàn toàn, nhưng ở trên thực tế thì người đó hoàn toàn không xấu như vậy.
Con người của chúng ta khi Đức Phật Ngài nói lời nói như hoa là lời nói đủ can đảm để nói một cách trung thực, đủ can đảm để vượt lên trên cái vui cái buồn, cái thương cái ghét, cái phe phái, và lời nói trung thực là lời nói như hoa, là lời nói có tôn trọng sự thật. Không may cho chúng ta là chúng ta rất ít khi có được nhiều bằng chứng về việc đó, có nhiều tấm gương sáng về việc đó, mà phần lớn là chúng ta hoặc là đứng bên này hoặc là đứng bên kia.
Thì chúng ta thấy rõ ràng Đức Phật Ngài định nghĩa lời nói như phẫn hay lời nói là như hoa thì nó chỉ là đối ngược với cái gọi là tôn trọng sự thật và không tôn trọng sự thật, và sự thật ở đây như là cái chuẩn để chúng ta lượng định vấn đề. Thật ra không phải trên phương diện xã hội mà ở trên phương diện đạo giáo cũng vậy, hễ người ta mà tin vào cái gì đó, thích cái gì đó thì cái đó tốt, mà hễ họ không tin và không thích cái gì đó thì thấy cái gì cũng xấu hết.
Chúng tôi có quen một người, người đó sống ở trại tỵ nạn bên Thái Lan. Trong thời gian sống ở trại họ cũng được ra bên ngoài vì lý do sao đó, và khi được sang Mỹ thì người đó nói rằng họ rất ghét Phật giáo Thái Lan nói riêng và Phật giáo Nam Tông nói chung. Thì có một lần vị đó nói chuyện với chúng tôi rằng không ưa Phật giáo Nam Tông, chúng tôi mới hỏi tại sao thì vị đó nói rằng có hai điều mà vị đó không thích là vì vị đó nghe một vị Hoà Thượng nói thì thấy có lý: thứ nhất là Phật giáo Nam Tông không ăn chay, thứ hai là nhà sư Nam Tông mặc quần không ống, tức là y nội giống như chúng ta mặc sàrông. Thì chúng tôi cũng không nói gì, tại vì đời sống con người mỗi người họ có cái thích và cái không thích thôi, chúng tôi chỉ cười, nhưng nếu hai lý do đó trở thành hai điều đáng bực mình đáng để giận thì kể ra nó cũng là một điểm thú vị là vì trong đời sống con người có nhiều sở thích không giống nhau. Một chuyện trớ trêu là người ta nói ghét của nào trời giao của đó. Thì vị đó sau khi định cư ở Mỹ mười năm có một người cháu đi học đại học và người cháu đó làm trong một tổ chức gọi là bảo vệ Tây Tạng, bênh vực cho Tây Tạng và cuối cùng thì người cháu dẫn vị này đến gặp Đức Dalai Lama và mở đầu quen sau đó trở thành Phật tử Mật Tông Tây Tạng, thì khi vị này theo Phật Giáo Mật Tông Tây Tạng thì phải nói là vị này sùng tín Phật Giáo Tây Tạng đến mức cực độ, tức là tất cả cái gì liên quan đến Phật Giáo Tây Tạng đều là vĩ đại và các vị Lama đều là thần thánh hết. Thì có một lần vị đó đến gặp chúng tôi nói chuyện liên quan đến xã hội chứ không phải là về đạo giáo và khi gặp chúng tôi thì vị đó cũng bày tỏ là bây giờ vị đó cũng là một Phật tử đi theo Phật Giáo Tây Tạng, thì chúng tôi nhớ câu chuyện nhiều năm về trước cùng nói chuyện với nhau, gặp lại chúng tôi hỏi bây giờ sao đạo hữu có thể theo Phật giáo Mật Tông được, Phật Giáo Mật Tông họ cũng không ăn chay và cũng mặc quần không ống sao đạo hữu chấp nhận được, thì lúc bấy giờ ông nói "ồ! bây giờ Sư nói mới nhớ, tại sao chuyện đó hồi xưa có vấn đề mà bây giờ lại không có."
Thì thưa qúi vị, cái đó chỉ là cảm tính của con người , cảm tính con người rất là kỳ cục, hễ cái gì mình ghét thì mình tìm lý do để mình ghét nhưng hễ cái gì mình thương thì mình không để ý đến chuyện đó. Thành ra con người ở trong sự suy nghĩ trong ngôn ngữ mà có khả năng để tôn trọng sự thật chúng ta tạm gọi là khách quan một chút thì thật sự là chuyện khó chứ không phải là dễ, rất là khó, tại vì tính khí con người chúng ta là vậy nhưng mà một khi chúng ta có phê phán nặng nề với người khác thì chúng ta đừng nghĩ rằng người bị phê phán là nạn nhân khi mà mình không tôn trọng sự thật thì lời nói của mình là lời nói thiên vị là lời nói một chiều là lời nói không khách quan của mình, tự nó nó biến mình trở thành một nạn nhân. Người có trí thì hiểu như vầy là mình không nên biến mình thành nạn nhân.
Chúng tôi đã có rất nhiều năm thường hay cổ võ qúi Phật tử nên đi du lịch, không phải vì chúng tôi thích đi du lịch mà chúng tôi muốn người khác đi du lịch nhưng chúng tôi nhận thấy một điều là con người chúng ta có quá nhiều thành kiến, có nhiều định kiến, khi chúng ta đi tiếp xúc với nhiều văn hóa khác nhau thì cái đó sẽ giảm thiểu nhiều đi. Và khi đi du lịch chúng ta nhận thấy một điều rằng cái đối tượng mình ghét nhất thì không phải họ là nạn nhân mà chính cái sự thù ghét nó đã biến mình trở thành nạn nhân. Một người có trí thì không tự biến mình trở thành một nạn nhân. Chúng tôi thưa qúi Phật tử là thật ra kinh nghiệm đi du lịch đôi khi cho chúng ta những bài học rất lớn. Chúng tôi lấy ví dụ như cả thế giới thì dân tộc nào cũng có cái bịnh đó là mình ghét dân tộc này ghét dân tộc khác, người Pháp không ưa người Anh nhưng hồi Đệ Nhị Thế Chiến thì Người Anh sang giúp người Pháp, hay người Việt Nam với Cambuchia thì không thích nhau, hay người Việt Nam chửi người Tàu mặc dù mình học sách thánh hiền của Tàu v.v..., nói chung đó là do chúng ta gần nhau ảnh hưởng với nhau, người Đại Hàn họ cũng ăn sushi, họ cũng có nhiều cái bắt chước theo người Nhật nhưng họ lại rất ghét người Nhật. Thì đến một mức độ nào đó chúng ta nhận ra rằng sự ghét của chúng ta đối với người khác chỉ làm cho chúng ta sống hạn hẹp thêm, làm cho chúng ta phiền toái, làm cho chúng ta mất đi tánh cách khách quan. Sự khách quan là cái gì rất cần thiết để cho chúng ta có thể nói như vầy: mình thương người nào thì mình cũng biết được cái nhượt điểm của người đó, mà mình ghét người nào mình cũng biết được cái ưu điểm của người đó. Đó không phải là chuyện dễ.
Chúng tôi nhớ có một năm đi Ấn Độ, đi với một vị thầy và vị thầy này sau nhiều ngày đi qua Ấn Độ thì mấy người ăn xin và mấy người phục dịch trong khách sạn làm cho vị này bực mình quá thì vị này mới nói với chúng tôi rằng: "không hiểu sao ở bên Mỹ mấy người Ấn Độ họ qua Mỹ họ làm bác sĩ làm giáo sư, họ thông thái quá, nhưng mà sao mấy người ở Ấn Độ họ lại ngu quá." Nhưng điều buồn cười nhất là vị đó trong một lần cầm microphone ở trên xe bus mà có chúng tôi tại đó thì vị đó tuyên bố như vầy: "Tất cả những người Ấn Độ thông minh, một là họ vào trong rừng tu nhập Niết-bàn hết rồi, hai là qua Mỹ làm bác sĩ giáo sư, còn những người ở lại Ấn Độ đang điều hành toàn là những người ngu dốt." Tại vì vị này quá giận những người Ấn Độ. Nhưng mà thưa quí vị, khi thầy đó tức mà nói như vậy thì chúng tôi cũng phải nhìn nhận một điều là con người của chúng ta khi giận thì hay nói quá lời về chuyện gì đó. Thật ra thì ở xứ nào cũng có người này và người khác và chúng tôi cũng đồng ý là những người ăn xin hay một số người đi theo làm tiền khách du lịch thì cũng phiền thật. Nhưng nếu chúng ta nhìn ở một mặt khác, những người dân sống nghĩa là đại chúng khắp nơi họ vẫn có nhiều điểm mà chúng ta có thể học có thể cảm kích ở họ. Thành ra lời nói mà Đức Phật Ngài đặc biệt Ngài nói về lời nói như phẩn hay lời nói như hoa thì khác biệt ở chỗ là có tôn trọng sự thật hay không, thái độ khách quan của chúng ta rất là quan trọng..
No comments:
Post a Comment