Cổ Học Tinh Hoa

CÁCH DÙNG PHÁP LUẬT

 Qúi Cao làm quan sĩ sư nước Vệ có làm án chặt chân một người. 

Sau nước Vệ loạn, Quí Cao chạy trốn, ra đến cửa thành, gặp người giữ cửa thành, lại chính là người mình chặt chân ngày trước.

 Người ấy bảo: “Kia có chỗ tường đổ”. 

Quí Cao nói: “Người quân tử không trèo tường”.

 Lại bảo: “Ở đây có lỗ hổng”. 

Quí Cao nói: “Người quân tử không chui lỗ hổng”. Lại bảo: “Ở đây có cái nhà”. Quí Cao mới chạy vào nhà ẩn. Bởi vậy mà quân đuổi theo không thể bắt được. Lúc Quí Cao sắp đi, bảo người giữ thành rằng:

 “Trước ta theo phép nước mà chặt chân người, nay ta gặp nạn chính là cái dịp để người báo thù mà người ba lần chỉ lối cho ta trốn, thương ta như thế nghĩa là làm sao?” 

Người giữ thành nói: 

“Tội tôi đáng chặt chân, tránh sao cho khỏi. Lúc ông luận tội, xoay xở pháp luật, ý muốn nới tay, tôi cũng biết. Lúc án đã định, đem ra hành hình, nét mặt ông buồn rầu, tôi lại biết lắm. Ông làm như thế, há có vị riêng gì tôi, đó là tâm địa quân tử tự nhiên như vậy...Thế cho nên tôi muốn cứu ông”.

 Đức Khổng Tử nghe chuyện này, nói rằng: “Cũng là một cách dùng pháp luật, mà có lòng nhân từ thì gây nên ơn, dùng mà ra dáng tàn bạo thì gây nên oán. Như Quí Cao là người làm quan biết dùng pháp luật vậy.” 

Gia Ngữ 

GIẢI NGHĨA

 Sĩ sư: tên một chức quan đời nhà Chu; coi xét việc hành ngục. Khổng Tử: xin xem Khổng Tử ở Phụ Lục C. Vệ: Tên một nước thời Xuân Thu ở vào vùng tỉnh Trực Lệ và Hà Nam bây giờ.