Phật Học Vấn Đạo - Quán niệm về cái chết sẽ đến có mâu thuẫn với tinh thần sống trong hiện tại của thiền quán chăng?

Hỏi: Quán niệm về cái chết sẽ đến có mâu thuẫn với tinh thần sống trong hiện tại của thiền quán chăng?”

(TT Tuệ Siêu giảng trong lớp Diệu Pháp, Minh Hạnh chuyển biên)

TT Tuệ Siêu trả lời: Quán niệm về sự chết sẽ đến, điều đó không có mâu thuẫn gì với tinh thần sống trong hiện tại của thiền quán cả. Có hai lý do để chúng ta nói điều đó.

- Một là vì đề tài quán niệm sự chết là một đề tài do Đức Phật thuyết. Mà Đức Phật là bậc Tối Thượng Y Vương, là bậc thầy thuốc trị những căn bịnh phiền não của chúng sanh. Những điều Đức Phật thuyết không bao giờ có sự sai sót. Với niềm tin chúng ta đặt như vậy, chúng ta sẽ thấy rằng trong việc chúng ta suy quán về sự chết cho đề tài Đức Phật ngài đã thuyết. Điều đó không phải là mâu thuẫn với tinh thần sống trong hiện tại. Vì nếu có sự mâu thuẫn và có sự lệch lạc, không có tác dụng thì Đức Phật ngài không hề dạy. Đó là điểm thứ nhứt chúng ta muốn trình bày. Căn cứ vào niềm tin của người khác, của hành giả, nếu hành giả nào có niềm tin

- Điểm thứ hai:  Nếu chúng ta không khéo quán niệm thì việc quán niệm sự chết của chúng ta mới đi ngược lại với tinh thần sống trong hiện tại của thiền quán. Thí dụ bây giờ chúng ta đang sống sờ sờ chúng ta không nhìn thấy rõ trong hiện tại mà chúng ta chỉ nghĩ đến năm năm, mười, hai mươi năm sau chúng ta sẽ chết như thế nào, thì như vậy chúng ta mới bỏ đi cái hiện tại. Còn ở đây thưa quí vị, nếu nói theo A Tỳ Đàm thì sự chết có ba cách được giải thích trong kinh điển, thì Đức Phật ngài dạy rằng:

-" Này các tỳ kheo nếu nói sự chết là sự diệt, sự đọan diệt, tiêu mất của danh và sắc trong mỗi mỗi một sát na, sanh, trụ, diệt thì các ngươi chết từng giờ, từng phút, từng giây, từng khắc".

Còn nói chết là sự chấm dứt thọ mạng, chấm dứt mạng quyền của kiếp sống hiện tại này thì như vậy tùy theo tuổi thọ mà chúng sanh chết sớm hoặc muộn. Còn nếu nói sự chết là sự đọan diệt hòan tòan thân khổ ngũ uẩn này, không có sự tái sanh nữa thì chỉ có vị A la Hán mới thật là chết.

 Như vậy trong trường hợp chúng ta tu tập về thiền quán và chúng ta qúan niệm về cái chết sẽ đến, ta nên ý thức trạng thái tiêu diệt của mỗi một sát na tâm của mỗi một sát na danh và sắc thì chúng ta thấy rõ sự biến diệt của sát na đó. Trong mỗi sự biến diệt đó, chúng ta đều ghi nhận đó là sự chết của sát na danh và sắc. Chính do nhìn thấy rõ như thế này trong hiện tại mà chúng ta ý thức được cuộc sống này không bền vững và chắc chắn cái chết sẽ đến.

Thì chúng ta tu tập đề tài quán niệm sự chết, chúng ta có thể suy xét nhiều cách nhưng mà cách nào cũng đi qua cái ngõ là chúng ta suy xét trạng thái biến diệt của từng sát na danh sắc như trong hiện tại để chúng ta có thể cảm nhận được trạng thái tiêu diệt ở tương lai. Nếu như vậy thì việc chúng ta sống trong hiện tại không phải là khó khăn, mâu thuẫn với đề tài niệm sự chết và ngược lại khi chúng ta niệm sự chết cũng không phải là mâu thuẫn với tinh thần thiền quán sống trong hiện tại.