Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân - Mua nghĩa

 MUA NGHĨA

Mạnh Thường Quân nhà giàu cho vay mượn nhiều. Một hôm sai Phùng Huyên sang đất Tiết đòi nợ. Lúc sắp đi, Phùng Huyên hỏi: "Tiền nợ thu được, có định mua gì về không? - Mạnh Thường Quân nói: Ngươi xem trong nhà ta còn thiếu thứ gì, thì mua".

Khi đến đất Tiết, Phùng Huyên cho gọi dân lại, bảo rằng: "Các người công nợbao nhiêu, Thường Quân đều cho cả". Rồi đem vãn tự ra đốt sạch.

Lúc về, Phùng Huyên thưa với Mạnh Thường Quân rằng; "Nhà tướng công châu báu đầy kho, chó ngựa đầy chuồng, người đẹp đầy nhà, không còn thiếu gì nữa. Chỉ còn thiếu một cái "nghĩa" tôi trộm phép vì tướng công mà mua về.

Mạnh Thường Quân nghe thây nói thế, cũng không hỏi gi đến nữa.

Sau phải bãi quan về ở đât Tiết, dân đất Tiết nhớ đến ơn xưa, ra đón rước đầy đường, lúc bấy giờ Mạnh Thường Quân mới ngảnh lại bảo Phùng Huyên rằng: "Trước tiên sinh vì tôi mua "nghĩa", nghĩa ấy ngày nay tôi mới trông thấy".

QUỐC SÁCH

GIẢI NGHĨA

- Mạnh Thường Quân: (xem bài số 52).

- Phùng Huyên: người khách lúc ở nhà Mạnh Thường Quân muốn gì được nấy, nên giúp Thường Quản được nhiều việc, khi Thường Quân bị bãi về cũng nhờ có Phùng Huyên mà được phục chức.

- Tiết: tên một nước nhỏ đời Chiến quốc sau bị nước Hồ lấy mất, nay là Huyện Đẳng tỉnh Sơn Đông.

- Tướng công: tiếng để xưng những người lảm quan to đáng trọng.

- Người đẹp -. tục xưa những nhà giàu sang thưởng nuôi con gái đẹp làm ti thiếp để hầu hạ.

- Bãi quan, đang làm quan phải về.

LỜI BÀN

Của là trọng, mà nghĩa lại đảng trọng hơn. Vì của có khi hết, chớ nghĩa còn mãi mãi. Người ta ở đời, lúc đã giàu có, thường cứ hay vơ vét gian tham, tưởng như thế là được lâu dài, bền chặt. Nhưng ta nên hiểu cái lẽ “Tài vi oán phủ" nghĩa là của là cái kho oán, lắm khi chỉ vì lắm của mà gây nên những chuyện làm cho thiên hạ bất binh, ghét bỏ, thù oán minh, cho nên người ta lúc giàu có, cũng nên ăn ở làm sao cho mua chuộc lấy chút “nghĩa“ để phòng khi suy biến, còn có chốn nương nhờ. Việc nghĩa tức là việc phải, việc nghĩa tức là việc thiện, việc nghĩa tức là việc chung, việc nghĩa tức là việc gây lấy ơn huệ, mà buộc người này với người nọ vậy.