Truyện ngắn

 Chim phượng hoàng và vị cư sỹ

Ở đời, có nhiều người khi nghe những điều có đạo lý thì thấy hay lắm, phải lắm, ấy vậy mà lại không thể theo đó mà làm cho được.

Có một vị cư sĩ nọ đi ngang qua khu rừng thiêng, ông bắt gặp một con phượng hoàng đang bị mắc bẫy. Ông nghĩ: “Con chim đẹp quá, hay ta bắt nó đem về nuôi, khách đến thăm tệ xá trông thấy sẽ thích lắm”.

Bỗng ông nghe có tiếng nói vọng lại:

– Ông không nên nghĩ như vậy!

Vị cư sĩ lấy làm lạ, nhìn chung quanh không thấy ai, quanh đi quẩn lại chỉ có mình và con chim đang bị mắc bẫy kia. Ông bèn hỏi:

– Có phải là mi vừa nói đó không?

Phượng hoàng đáp:

– Vâng đúng là tôi đây! Tôi không phải là con chim bình thường, tôi có thể nói tiếng người và tôi là một nhà thông thái… Nếu ông thả tôi ra, tôi sẽ tặng ông ba lời khuyên tốt nhất.

Vị cư sĩ nói:

– Được, ta sẽ thả tự do cho mi. Nhưng hãy nói cho ta biết ba lời khuyên đó là gì?

Phượng hoàng nói:

– Lời khuyên thứ nhất: Đừng bao giờ tin theo những lời nói sai trái bất kể người đó là ai, cho dù có danh tiếng hay địa vị cao đến mấy đi chăng nữa.

– Lời khuyên thứ hai: Đừng cố làm những việc quá sức mình, sẽ chỉ chuốc lấy thất bại mà thôi. Vì thế, trước khi làm gì hãy lựa sức mình mà làm. “Người biết được sức mình là người thông thái – Người muốn vượt quá sức mình là một kẻ ngu ngốc”.

– Lời khuyên thứ ba: Nếu làm việc thiện thì không nên hối tiếc, nếu làm việc xấu thì phải biết hối cải.

Vị cư sĩ nghe xong, thấy phượng hoàng khuyên phải lắm, những lời khuyên thật sâu sắc và rất có ý nghĩa, có thể làm thay đổi cả cuộc đời của một con người. Ông bèn gỡ bỏ cạm bẫy cho phượng hoàng. Vừa thoát ra khỏi cạm bẫy, phượng hoàng liền vỗ cánh bay lên đậu tít trên cành cao mà cười nhạo vị cư sĩ nọ:

– Ha ha ha… Cư sĩ kia, ông thật là ngốc nghếch…!

Vị cư sĩ đáp lại:

– Này phượng hoàng! Sao mi lại cười ta ngốc?

Phượng hoàng đáp:

– Trong bụng ta có một viên tiên đơn, nếu ông bắt ta và mổ bụng ta thì ông sẽ có được nó. Ông sẽ sớm tu luyện thành chính quả.

Vị cư sĩ lấy làm hối tiếc vì đã thả cho phượng hoàng đi… Ông bèn leo lên cây toan bắt phượng hoàng lại, nhưng ông càng trèo lên cành cao thì phượng hoàng lại nhảy lên một cành cao hơn, cho tới khi ông trèo lên đến ngọn cây thì phượng hoàng liền vỗ cánh bay vút lên không trung. Vị cư sĩ thất vọng đành phải tụt xuống, nhưng chẳng may ngã từ trên cây xuống khiến ông bị gãy một chân, chảy cả máu đầu…

Phượng hoàng lượn một vòng trên cao rồi lại đậu xuống một cành cây gần đó nói vọng tới:

– Ông đúng thực là ngốc, trong bụng ta làm gì có tiên đơn kia chứ! Ông đã tin vào một lời sai trái rồi. Ông lại còn liều lĩnh leo lên ngọn cây cao mà bắt ta, làm sao mà ông bắt được ta? Ông hối hận vì đã thả cho ta đi. Tại sao ông lại phải hối tiếc vì đã làm một việc tốt và thiện lương như thế? Ông hãy đi về, tĩnh tâm lại mà suy nghĩ cho kỹ về những lời khuyên của ta!

Nói rồi phượng hoàng vỗ cánh bay đi… Vị cư sĩ tỉnh ngộ!

Có câu nói: “Học bất học” (Học mà không học – không học mà học). Có học thì phải có hành, học mà không hành được thì chẳng phải học cũng như không ư? Ở đời, có nhiều người khi nghe những điều có đạo lý thì thấy hay lắm, phải lắm, ấy vậy mà lại không thể theo đó mà làm cho được. Mới hay, nói thì dễ mà làm được thực là khó. Ví như vị cư sĩ nọ, mới nghe được lời khuyên của phượng hoàng thì khen là phải lắm, ấy thế mà quay đi trong tích tắc đã té ngã rồi.