Chuyện Xưa Tích Cũ

ÔNG HUỲNH MẪN ĐẠT

Tác giả: Sơn Nam & Tô Nguyệt Đình

Ông Huỳnh Mẫn Đạt quê quán ở Rạch Giá thi đậu cử nhân, triều Tự Đức ông làm quan đến chức Tuần phủ tỉnh Hà Tiên. 

Khi thực dân chiếm Nam Kỳ, ông viện cớ già, xin về hưu trí. 

Trong khi ấy, người bạn của ông là Tôn Thọ Tường ra đầu hàng tân trào, được phong làm Đốc phủ sứ. 

Hôm ấy, ông Huỳnh Mẫn Đạt lên Sài Gòn chơi. Đi ngang qua bùng binh chợ, ông dừng lại để nghe giàn nhạc của nhà binh Tây thổi kèn. 

Tình cờ, Đốc phủ sứ Tôn Thọ Tường đi xe song mã tới. Ông Huỳnh Mẫn Đạt không muốn gặp mặt Tôn Thọ Tường nên vội vàng núp bên gốc cây. 

Trong bụng ông khinh thường Tôn Thọ Tường. Nhưng Tôn Thọ Tường, lanh mắt nhảy xuống xe, chạy lại chào hỏi ông Huỳnh Mẫn Đạt. Rồi trách ông này sao lên Sài Gòn mà không ghé nhà mình chơi. 

Ông Huỳnh Mẫn Đạt đứng trước một tình thế khó xử, bèn ngâm bài thơ bát cú, tỏ bày tâm sự: 

Cừu mã ba năm dạo cặp kè, 

Duyên sao giải cấu khéo đè ne. 

Đã cam bít mặt cùng trời đất, 

Đâu dám nghiêng mày với ngựa xe. 

Hớn hở trẻ dong đương dặm liễu, 

Lơ thơ già núp cội cây hòe. 

Sự đời thấy vậy thì hay vậy, 

Thà ẩn non cao chẳng thấy nghe. 

Ý của ông Huỳnh Mẫn Đạt là buồn cho mình già nua, an phận, không bằng Tôn Thọ Tường là người tuổi trẻ, bay nhảy gặp thời. Lời văn công kích bạn nhưng rất tao nhã. 

Ông Tôn Thọ Tường bèn trình bày cảnh khổ não của mình: tuy làm việc cho Pháp nhưng lòng vẫn đau xót: 

Tình cờ xảy gặp bạn tiền liêu, 

Thi phú ngâm nga hứng gió chiều. 

Thế cuộc đổi dời đà lắm lắm, 

Thiên cơ mầu nhiệm hãy nhiều nhiều. 

Nước non dường ấy tình dường ấy, 

Xe ngựa bao nhiêu, bụi bấy nhiêu. 

Hăm hở nhạc Tây nghe trỗi mạnh, 

Nghe qua ngùi nhớ giọng tiêu thiều.