Phật Học Vấn Đạo - Những niềm hy vọng lớn là gì?

Hỏi: Những niềm hy vọng lớn là gì? 

(Câu thảo luận trong lớp Diệu Pháp, Minh Hạnh chuyển biên

TT Giác Đẳng giảng: Hy vọng là cái gì? đời sống của chúng ta có thể nói rằng phần lớn hạnh phúc nằm ở trên dự kiến về tương lai, ngày mai này mình có đủ lý do để tin tưởng rằng tương lai của mình sẽ tốt hơn, rạng rỡ hơn, có nhiều hứa hẹn hơn, thì chính điềm này cho chúng ta năng lực để sống.  Có những người sống trong điều kiện rất cực khổ, họ có thể là một người thiếu phụ sống bên nhà chồng giữa những người xa lạ và chịu đựng trăm cay ngàn đắng, lấy nước mắt chan cơm. Nhưng khi bồng đứa con trong tay của mình rồi thì người đó chợt nghĩ đến là mình làm thế nào để con lớn lên, đời sống mình sẽ khá hơn, tất cả niềm hy vọng đặt ở đứa con của mình và họ đã sống vì đứa con của mình. Và nàng thiếu phụ đó có thể chịu đựng được một sự chịu đựng, có thể đối với phần lớn những phụ nữ thời này là những sự chịu đựng phi thường, chịu đựng trong nhiều năm như vậy tại vì người đó sống bằng hy vọng.

Một số người Việt rời bỏ Việt Nam bằng đường bộ, đường biển vào những năm sau năm 75, có đôi khi họ sống trên những con thuyền mà máy không còn chạy được nữa, thực phẩm hết, nước uống hết, những lúc đó họ chỉ sống bằng hy vọng một chiếc tàu buôn nào đó đi ngang sẽ thấy và vớt họ, hy vọng sẽ tấp vào một hoang đảo, hy vọng gặp bất cứ một thứ gì đó để họ có thể sống sót được và niềm hy vọng tuy rằng hơi mòn mỏi đó, nhưng nó cũng khiến cho người ta có được niềm tin sống về tương lai.

 Thế giới này được vận hành ở trong sự hướng vọng về một ngày mai, ngày mai đó đất nước sẽ như vậy, xã hội sẽ như vậy, và bản thân mình sẽ như vậy.  Dĩ nhiên nói đến hy vọng, người ta hy vọng cái gì tốt đẹp hơn, cuộc đời của một con người nói chung là bao nhiêu trào lưu xã hội là một khát vọng không ngừng của tương lai, một tương lai sáng sủa, và niềm hy vọng bất tuyệt đó chính là chất sống, là một chất liệu mà hầu như ai cũng phải có, dầu hình thức này hay hình thức khác. 

Chúng tôi nhớ rằng có nhiều tôn giáo, ở trong đó nổi bậc nhất là Tin Lành đã dùng một tiêu đề của tôn giáo mình là bình an và hy vọng, người ta nói về lời hứa của Thượng Đế, lời hứa của đức Chúa sẽ trở lại trần gian này.  Người ta nói lời hứa của đức Chúa cho những người đặt trọn niềm tin ở Chúa, người ta nói về một vườn địa đàng sẽ được tái thiết lập ở trên mặt đất này trong tương lai.  Dầu trên phương diện lý tính như thế nào đi nữa, thì đã có một số người đón nhận niềm tin đó như một lẽ sống của mình, bởi vì họ muốn tìm ở đó một cái nhìn niềm hy vọng giữa trần gian, dù có bấp bênh vô định, giữa trần gian vốn tự rất ít người thoả mãn trong giây phút này. 

Không có cái gì làm cho chúng ta thoả mãn được hết. Có những giờ phút mà mình buồn quá không có chuyện gì làm, bỗng nhiên một ngày người bạn mình giới thiệu vào trong paltalk, mình làm quen với chương trình sinh hoạt Phật pháp, cả tâm hồn mình vui hẳn lên tại vì nó có một cái gì mới. Nhưng rồi trong nhiều năm nhiều tháng trôi qua, công việc nó lại quá bình thường đi, khi nó quá bình thường thì có đôi khi rảnh thì vào, không rảnh thì thôi, có đôi khi mình cảm thấy không có gì hứng để vào tham dự một chương trình gì nữa và lúc đó chúng ta lại tiếp tục lên đường. 

Ðó là dấu hiệu cho chúng ta thấy rằng cuộc sống của chúng ta, cuộc sống này vốn là một cuộc truy tìm, là một cái gì hướng tới và trong sự truy tìm hướng tới đó, có đôi khi chúng ta hoàn toàn mất đi khả năng lý luận, mất đi sự suy tư của mình, chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào những điểm gọi là dị đoan, linh thần.  Một lá xâm đầu năm, mà lá xâm đó báo hiệu một năm mới cát tường, quẻ đó là quẻ thượng thượng, thì một quẻ đại cát hay quẻ thượng thượng làm cho chúng ta cảm thấy phấn khởi, cả năm mới này là năm của tràn trề hy vọng.  Rồi đôi lúc quí vị có một đứa con ở trong nhà mà nó hiền ngoan, chẳng những vậy mà còn học giỏi nữa, mỗi lần quí vị thấy đứa con cắp sách về hay  đứa con ê a đọc chữ, thì trong lòng cả niềm hy vọng lớn, lớn lên nó sẽ là một đứa con có hiếu, nó sẽ là một đứa con làm ra tiền bạc phụng dưỡng cha mẹ, nó sẽ là đứa con làm rạng rỡ tông môn v.v. và v.v..

Chúng ta có vô số tín hiệu để đi tìm một niềm hy vọng, cái tín hiệu đó có đôi lúc nó chỉ là một cái ảo giác được tạo nên bởi một vị Thầy bói, cái tín hiệu đó có thể là một ngày nào đó bỗng nhiền chúng ta thấy một con nhện trắng sa xuống trước mặt mình, người Trung Hoa họ nói rằng đó là dấu hiệu của tiền bạc vào, và lúc bấy giờ thì mình cảm thấy hạnh phúc, cảm thấy được hứa hẹn.  Ở trong một xã hội, đặc biệt là xã hội Ấn Độ, là xã hội của chiêm tinh của bói toán, người ta nói nhiều về những điềm lành, người ta nói nhiều về những dấu hiệu của may mắn, tất nhiên người ta cũng nói nhiều về những dấu hiệu của sự xui xẻo, như người Việt Nam của chúng ta ảnh hưởng người Trung Hoa, có khi buổi sáng ra đường gặp một phụ nữ mang thai chẳng hạn, có nhiều khi họ nghĩ những chuyện đó không có may mắn, nhưng rồi cũng có những dấu hiệu khác.  

Chúng tôi nhớ rằng ở chùa mà mỗi lần làm việc gì mà có mưa xuống thì một số Phật tử tin rằng mưa là một dấu hiệu của may mắn, hay kỳ rồi ở tại California chúng tôi đến dự một đám tang, và một ngày truớc ngày động quan, ngày đưa ra để mai táng tại nghĩa trang, thì bấy giờ trời mưa rất nhiều và mọi người nói rằng ngày mai mà đưa đám trời mưa như thế này thì con cháu sẽ làm ăn khấm khá, nhưng rồi ngày hôm sau, ngày di quan thì trời quan mây tạnh, trời rất đẹp và đó là một trong những buổi sáng đẹp của mùa xuân ở tại California, khi trời đẹp không có mưa, thì chúng tôi cũng không nghe ai nhắc đến mưa bao giờ, và cũng không ai cầu nguyện cho mưa, và cũng không ai nói rằng mưa thì may mắn, con cháu làm ăn khấm khá, và không mưa thì con cháu làm ăn không khấm khá, người ta không nói như vậy, người ta chỉ biết một điều là có mưa thì tốt, còn trời không mưa thì cũng tốt thôi!!!. 

Nói chung là niềm hy vọng ở tương lai nó chi phối cái suy nghĩ, cái nhìn của chúng ta nhiều như vậy, chúng ta biết rằng mình thường xuyên sống với niềm hy vọng và chính những niềm hy vọng cho chúng ta niềm hăng hái, cho chúng ta nhiều chất sống.

Nhưng  rồi lấy cái gì để mà hy vọng?

Chúng ta dựa vào những dấu hiệu của đời sống để mà hy vọng. 

Dấu hiệu đó là gi`?.

Là một cái gì đó khả dĩ hứa hẹn. Hồi nãy chúng tôi nói chẳng hạn, một người mất mà ngày đi đưa đám trời mưa xuống thì người ta tin rằng con cháu làm ăn khấm khá, cái đó cũng là cách mà người ta đi tìm những tín hiệu của tương lai.  Chúng ta không có một crystal ball, chúng ta không có một trái cầu bằng pha lê để trước mặt để nhìn thấy về tương lai, và chúng ta hoàn toàn nhìn tương lai như là điều bí ẩn, ở trong điều bí ẩn đó thì chúng ta lại cố gắng nhìn vào hiện tại này từ cái đường chỉ tay ở trên bàn tay của mình cho đến lá số tử vi của mình, cho đến những lời tin tưởng hứa hẹn ở chung quanh, ở công sở, công ăn việc làm, cho đến những điều gì đó mà rải rác đó đây ở trong, ở ngoài, hoặc giả là hình thức này, hình thức khác tìm thấy một tín hiệu của tương lai. 

Các dấu hiệu đó cho chúng ta biết rằng tương lai mình sẽ như thế nào, một câu hỏi lớn của đời sống, là cái gì là dấu hiệu cát tường, cái gì là điềm lành để báo trước, đã có nhiều năm người ta đi tìm những dấu hiệu như vậy ở trong cuộc đời, nhưng  không ai có một câu hỏi thoải đáng và thường là những câu trả lời thời xưa đó mang tánh cách những câu trả lời của những vị đạo sĩ của những nhà chiêm tinh bói toán và những điều này thì hòan toàn nằm trong ở những cảnh giới của những người chuyên về những ngành nghề nào đó, nhất là nghề bói toán. Còn con người sống ở trong xã hội bình thường thì những gì họ tin vào thì đa số những niềm tin đó mang tánh cách dị đoan, mang tánh cách niềm tin hảo hơn là niềm tin có cơ sở, không phải chỉ có loài người, mà chư thiên cũng chia sẻ tâm trạng như vậy, những bàn tán, những thắc mắc của thế giới loài người cũng ảnh hưởng đến chư thiên, ảnh hưởng đến loài phi nhân. 

và ở trong câu chuyện một vị tiên nữ đã đến hỏi Đức Phật về những điềm lành, cái nào là dấu hiệu hứa hẹn cho một tương lai tốt đẹp và ở đây dĩ nhiên hỏi rằng cái gì là brùhi mangalamuttamam, cái gì là điềm lành tối thượng, cái gì là dấu hiệu tốt lành nhất, hay nói một cách khác là cái gì mang lại cho chúng ta niềm hy vọng lớn nhất ở trong cuộc đời.