Cổ Học Tinh Hoa - Nguyễn Văn Ngọc, Trần Lê Nhân - Trong nghĩa khinh tài

 TRỌNG NGHĨA KHINH TÀI

Ông Phạm Trọng Yêm, người nhà Tống, làm quan đến Tể tướng mà vẫn nghèo suốt đời. Tính ông trọng nghĩa, khinh tài, thích làm việc bố thí nhất là đối với người trong họ, lại càng hận lắm. Ông để dành lương bổng, mua được một thửa đất làm nghĩa trang để cứu người nghèo trong họ. Phàm việc tang tóc, cưới xin của chúng, ông đều lo liệu giúp đỡ cho hết.

Con ông là Thuần Nhân, đức tính cũng như ông. Lúc ông làm quan ở Khai phong, để dành được năm trăm thùng thóc, sai Thuần Nhân đem về quê. Thuần Nhân đi đến Đan Dương, gặp người bạn cũ của cha là Trạch Man Khanh, nhà đã cùng quẫn, chẳng may lại gặp ba cái tang một lúc. Thuần Nhân giúp cho cả năm trăm thùng thóc. Hai con gái Man Khanh nhớn tuổi mà chưa gả bán gây dựng, không chỗ nương dựa. Thuần Nhân cho nốt cả cái thuyền.

Đến lúc về nhà, cha hỏi:   - Con đi có gặp ai không?

- Thuần Nhân thưa: Con đến Đan Dương có gặp Thạch Man Khanh nhà nghèo khổ, lại một lúc liền ba cái tang, hai con gái nhớn không có gì để gây dựng, con có thiện tiện cho cả năm trăm thùng thóc mà còn chưa đủ.

- Ông bảo: Thế sao con không cho nốt cả cái thuyền.

- Thuần Nhân thưa: Con cũng đã cho cả cái thuyền rồi.

Ông khen phải. Rồi nói: Có như thế mới đáng là con ta.

PHẠM TRỌNG YÊM TRUYỆN

GIẢI NGHĨA

- Phạm Trọng Yêm: bực danh thần đời nhà Tống, có chí to, gánh vác việc đời, lo thì trước khi thiên hạ lo, vui thi sau khi thiên hạ vui.

- Trọng nghĩa: lấy điều phải làm trọng mà hết sức làm.

- Khinh tài: cho của cải là thường không để cho của lấn được nghĩa.

- Bố thí: đem của của mình ra cứu giúp cho kẻ khổ sở.

- Nghĩa trang: khu ruộng đặt ra để lấy hoa lợi giúp cho những người nghèo trong họ.

- Thiện tiện: tự ý cứ làm không hỏi, không xin phép ai cả.

LỜI BÀN

- Làm quan đến bực tể tướng mà nhà vẫn nghèo, thế là thanh liêm đáng khen. Để dành được đồng nào, lại đem bố thí cho kẻ nghèo khổ, thế là nhân đức đáng khen hơn nữa.

- Có năm trăm hộc thóc cho cả, thế là thương người đáng khen. Còn chiếc thuyền mình đi cũng cho nốt, thế là quên mình đáng khen hơn nữa.

- Rõ ràng cha nào, con ấy, hai cha con ông Phạm Trọng Yêm thật là có lòng nhân ái, hiểu thấu cái nghĩa cứu kẻ khốn cùng, giúp người tai nạn là việc vui lòng nhất ở đời.